‘Duurzaam ontwerp vraagt om dubbelfuncties’

Antony Marcelis is als landschapsarchitect en duurzaamheidsexpert werkzaam bij de Maatschap Landschappartners. Al jarenlang legt hij bij zijn ontwerpen de focus op duurzaamheid, onder meer door rekening te houden met hergebruik, klimaatbestendigheid en biodiversiteit. “Het is soms best een hele puzzel, maar tegelijkertijd ook een belangrijke en prachtige uitdaging.”

BREEAM-NL is sinds 2009 de certificeringsmethode voor een duurzaam gebouwde omgeving. Marcelis behoorde destijds tot het deskundigenteam dat de inhoudelijke opzet van deze toetsingsmethodiek ontwikkelde. Inmiddels is hij BREAAM-duurzaamheidsexpert voor gebouwen en gebieden, maar kan hij tevens als assessor voor de toetsing worden ingeschakeld. “Duurzaam ontwerpen en tegelijk rekening houden met alle wensen en eisen, betekent dat ik de oplossing vaak moet vinden in dubbelfuncties. Overheden willen bijvoorbeeld graag de waterzuivering ontlasten door regenwater niet langer via het riool af te voeren. In de openbare ruimte vormen wadi’s dan een goede oplossing, maar die vragen veel ruimte. Als architect probeer ik zo’n plek daarom een extra functie mee te geven. Bijvoorbeeld als speelplaats of groenvoorziening.”

“Een ander goed voorbeeld van meervoudig gebruik, is mijn ontwerp van een fietsenstalling waarvan een wand tevens als insectenhotel dient. Niet fabrieksmatig geproduceerd, maar volledig gemaakt van herbruikbaar materiaal. Dat vind ik overigens een goede ontwikkeling; vroeger moest alles strak en netjes, nu laten we dat ten behoeve van de natuur los. Denk aan de grasvelden en bermen die niet meer het hele jaar door strak gemaaid zijn.”

‘Wij streven zoveel mogelijk naar circulariteit. Producten en grondstoffen moeten zoveel mogelijk herbruikbaar zijn, maar ook de benodigde energie moet zoveel mogelijk afkomstig zijn van hernieuwbare bronnen zoals zon en wind. Een goed voorbeeld is ons ontwerp voor een woonwijk met 150 tijdelijke woningen. Hier wil men twee jaar lang spoedzoekers woonruimte bieden, daarna moet de grond een andere bestemming kunnen krijgen. We hebben hierbij intensief nagedacht over hergebruik. Zo zijn de woningen, de lantaarnpalen, de fietsenstallingen en zelfs de bestrating eenvoudig opnieuw op een andere locatie te gebruiken. De woningen worden volledig in de fabriek gebouwd, wat bijdraagt aan de duurzaamheid van dit project. Immers, het aantal transportbewegingen wordt geminimaliseerd. En waar de reststoffen van een bouwplaats normaliter naar de stort gaan, kunnen ze nu in de fabriek worden hergebruikt.”

“Bij een duurzaam ontwerp hoort de stimulering van de biodiversiteit. Daarom proberen wij zoveel mogelijk plantensoorten te gebruiken die belangrijk zijn voor insecten en vogels. Kruidenrijke grasvegetatie in combinatie met struiken en bomen vormen een ideale biotoop.” Marcelis plaatst echter wel een kritische noot: “Soms vind ik dat men een beetje doorslaat waar het de biodiversiteit betreft. Een prachtige esdoornlaan wordt bijvoorbeeld moeilijk geaccepteerd. Men denkt: dezelfde soort bomen, dat kan nooit goed zijn. Als duurzaamheidsexpert denk ik echter in een groter verband en kijk naar de totale omgeving. Is er reeds voldoende diversiteit in de nabije omgeving, dan vormt zo’n laan echt geen probleem. Het draagt juist bij aan het esthetische aspect van de omgeving. Een straat met allemaal verschillende boomsoorten oogt nou eenmaal heel rommelig.”

“Wanneer omwonenden zich verbonden voelen met de openbare ruimte, volgt automatisch betrokkenheid en verantwoordelijkheidsgevoel. Groen en ontmoetingsplekken leiden tot deze betrokkenheid. Daardoor gaan bewoners bijvoorbeeld zelf plantjes aan de boomspiegel van de bomen planten. Of ze regelen gemeenschappelijke bloembakken, leggen geveltuintjes aan of hangen nestkastjes op. Zo vervult groen ook een prachtige sociale functie.”