Groeiplaatsen van bomen nader bekeken

Bomen in het stedelijk gebied, in een straat of een laan. We verwachten veel van ze: verdampen van water, filteren van fijnstof, zorgen voor verkoeling en vastleggen van CO². Stadsbomen zijn meer dan alleen maar mooi. Ze dragen bij aan een verbeterde leefomgeving voor mensen in de stad. Hierbij is de groeiplaats essentieel, weet Bert van Eck, boomspecialist van Boomtotaalzorg bv in Schalkwijk.

Binnen een team van dertig medewerkers, waaronder zijn collega’s Maarten Debruyne en Henk van Scherpenzeel adviseert Bert over bomen en hun groeiplaatsen. “Als we over bomen spreken, gaat het vaak over het zichtbare gedeelte, bovengronds. Toch is de ondergrondse groeiplaats net zo belangrijk.” Henk: “Geen goede pizza zonder goede bodem, geen gezonde boom zonder gezonde ondergrond. Een boom heeft voldoende ruimte nodig en een optimaal functionerend leefgebied.” Maarten vult aan: “Het beheren van bomen blijft vaak beperkt tot de aanplant en het nodige snoeiwerk. Aandacht voor de groeiplaats of onderhoud daarvan ontbreekt veelal.”

Henk: “Na de Tweede Wereldoorlog zijn Nederlandse steden enorm gegroeid. In weilanden verrezen woonwijken. In opgespoten zand werd een kuil gegraven en tegen geplante bomen gezegd: Succes. Groeien maar! Dat gaat een poosje goed, maar in het sterk verdichte zand kunnen wortels niet groeien. Wij kunnen het boomleefgebied optimaliseren, zoals je dit in een bos aantreft.”

Bert: “In een bos deugt het: blad valt van de bomen, blijft liggen en daaronder is het optimaal  vertoeven voor wormen, bacteriën en schimmels. Dit noemen we het bodemvoedselweb. Een bosbodem is niet aangedrukt voor een vlak wegdek of sterk verdicht door dagelijks passerend verkeer. Wortels hebben voldoende ruimte nodig, als ook water en zuurstof. Alles in een juiste balans. Dat is in een stedelijk gebied een uitdaging. Zeker met een toenemende ondergrondse infrastructuur van kabels en leidingen in de grond.”   

Als de conditie van een boom verslechtert, zie je dat aan de afnemende bladbezetting, minder groot blad, fletsere bladkleur en afnemende scheutlengte van de eindtwijgen. Bert: “Een matige of slechte boom meteen weghalen? Dat kan, maar nog beter is zijn levensverwachting proberen te verlengen. Een stadsboom wordt gemiddeld dertig jaar oud, dus vijf tot tien jaar erbij is pure winst.” Maarten voegt toe: “Hoe ouder een boom, hoe beter hij zijn ecosysteemdiensten levert. Ook heeft een boom artistieke en emotionele waarde. We waren laatst getuige van een man in tranen, omdat de gekapte boom hem herinnerde aan de oorlog.”

Bert: “Het verbeteren van een groeiplaats kan door grond te wisselen. Wij doen dat beperkt. Dit is kostbaar en gaat ten koste van veel CO2-uitstoot. Wij kunnen het zonder grootschalig uitwisselen van grond en (te)veel uitstoot. Na bodemonderzoek met behulp van specialistische apparatuur is duidelijk wat de oorzaak is van een groeistagnatie. Bijvoorbeeld de storende bodemlagen, zuurstoftekort of onvoldoende voeding en vocht. Vervolgens stellen wij dan een voedingsmengsel samen van vaste stoffen en injecteren dit in de bodem. Het gehele herstel van een groeiplaats lukt niet altijd met één behandeling, herstel van de biologische balans kost tijd en in sommige gevallen is herhaling nodig.”

Maarten: “Geef een boom ondergronds de ruimte en visualiseer zijn beschermde leefgebied: anderhalve meter rondom de kroon en denk bij het planten van bomen 30 tot 40 jaar vooruit, want dan is een boom pas jongvolwassen. De conditie van bomen kan over meerdere jaren geleidelijk aan afnemen, herstel kan daardoor soms jaren duren. Tijdig handelen is belangrijk.”