Hembrugbos: ontwerp voor vernieuwing

Hembrug in Zaandam – ooit het epicentrum van de Nederlandse wapenindustrie – is altijd een spannend en stoer terrein geweest. Op dit moment bevindt het terrein zich middenin de transformatie van een afgesloten gebied naar een geweldige nieuwe plek voor werken, wonen, recreëren én cultuur. De gemeenteraad van Zaandam heeft onlangs met enthousiasme het stedenbouwkundig plan voor het noordelijk deel vastgesteld, gemaakt door BURA en Strootman. Daarnaast gaf de gemeenteraad ook groen licht voor de visie die Strootman Landschapsarchitecten met bosexpert Simon Klingen maakte voor de ontwikkeling van het Hembrugbos. Een visie, opgebouwd uit vier thema’s: toegankelijkheid, cultuurhistorie, ecologie en behoud van het bijzondere karakter.

Het Hembrugbos is niet zomaar een bos. Naast bomen is het gebied ook een militair ensemble van overwoekerde leidingstraten, bliksemafleiders en vervreemdende gebouwen die zorgen voor een Lara Croft-achtige setting: mysterieus en ontoegankelijk. In onze visie bouwen we voort op die bijzondere kwaliteiten. Delen blijven mysterieus en ontoegankelijk, andere delen worden meer geopend en toegankelijker gemaakt voor de mensen die er straks omheen komen te wonen en alle inwoners uit de omgeving. Wij adviseren het bos te ontwikkelen tot militair erfgoedbos met een nieuwe functie voor bunkers en gebouwen en het ongemoeid laten van objecten die geen rijksmonument zijn. Daarnaast geven we de restanten van de voormalige schietbaan een nieuw programma en nieuwe betekenis. Landart zou hier een mogelijkheid zijn, want kunst is (ook) straks op het hele Hembrugterrein een belangrijk thema.

We versterken de karakters van de drie delen van het bos. Het Naoorlogsebos wordt opengesteld voor wandelaars zodra de ontwikkeling in het noordelijk deel gereed is. Het Zwartepad is nu al een mooi wandelpad. Daar worden enkele nieuwe paden aan toegevoegd die aansluiten op de ontwikkeling rondom het bos, zodat logische wandelommetjes ontstaan. Een deel van het bos zal openbaar toegankelijk worden voor bezoekers, om te kunnen genieten van de bijzondere natuur. Het Plofbos is destijds aangelegd als veiligheidsbuffer om eventuele explosies op te vangen. Dat blijft mysterieus en ontoegankelijk. Het Broekbos is een ‘nat’ bos. Dat is en blijft afgesloten voor mensen.

Het Hembrugbos is het enige bos in de wijde omgeving. De biodiversiteit is hoog – iets om zuinig op te zijn! In de variatie van biotopen – droge delen, sloten en poelen, aarden wallen, gebouwen van bewoond tot in verval – heeft zich een veelheid aan soorten planten en dieren gevestigd. In onze visie wordt de variatie aan groeiplaatsen behouden. In het Naoorlogsebos versterken we de ecologische waarden, klimaatbestendigheid en belevingswaarden. Hiervoor is een lichte dunning nodig, waarbij specifieke bomen meer groeiruimte krijgen.

Wethouder Wessel Breunesse is enthousiast over de visie: “Dit bos is uniek voor Zaanstad en ecologisch waardevol. De ecologische waarde willen we versterken en het bos vergroten door bomen te planten en het bos door te laten lopen in de woongebieden. Zo wordt het Hembrugterrein nog aantrekkelijker voor toekomstige bewoners, bezoekers en ondernemers.”

De komende maanden wordt de bosvisie door Strootman Landschapsarchitecten uitgewerkt in een inrichtingsplan. In het proces wordt samengewerkt met gemeente Zaanstad, Simon Klingen, Hembrug Zaandam BV en met geïnteresseerden uit het gebied.

Strootman Landschapsarchitecten werkt voor de ontwikkeling van Hembrug in een ontwerpteam onder leiding van BURA urbanism samen met Venhoeven CS, GROUP A, Goudappel en de gemeente Zaanstad.