Landschapsarchitect Van der Weide: ‘Ontwikkelingen kosten altijd tijd’

De invulling van groen bij bouw- en aanlegprojecten staat meer op de kaart. Mecanoo architecten, bureau voor stedenbouw, landschap en architectuur ziet dat er nog kansen te grijpen zijn, maar is ook realistisch. 

Groen is hot: niet langer alleen onder groen-professionals, ook bij de burger en dus de politiek. De invulling van groen gebeurt minder dan vroeger op postzegelniveau: in ontwikkelingsvisies denken gemeenten al grofweg na over de impact van groen en over een inclusie aanpak. Hierbij worden onderwerpen als klimaatadaptatie, biodiversiteit, energietransitie, mobiliteitstransitie en sociaalmaatschappelijke thema’s gezamenlijk opgepakt en zijn gemeenteraden bereid om te investeren. 

Bij sommige opgaven ambiëren gemeenten premium excellence te worden, wordt het projectmanagement aan de voorkant geregeld en schuift een ecoloog aan bij elke stap in het project. Landschapsarchitect bij Mecanoo Anne-Marie van der Weide: “Ik denk dat de ambitie van alle gemeenten moet worden, opgelegd vanuit het Rijk. Net als de regionale energiestrategieën en het Klimaatakkoord, projecten dienen een hoge ambitie te hebben waarin gemeenten erop toezien dat deze tijdens het ontwerp en bouwproces overeind blijven.”

Maar bij de meeste bouwprojecten ontvangt Mecanoo beleidsnotities. “Die zijn op zich een prima stap in de goede richting,” aldus Van der Weide. ‘Het is enorm te prijzen dat deze gemeenten zich aan de voorkant bezighouden met thema’s op het gebied van natuur-inclusief bouwen, klimaatadaptatie en leefbaarheid. Deze beleidsnotities helpen Mecanoo en andere ontwerpbureaus om bewuste keuzes te maken in het ontwerpproces en vormen een middel om op te toetsen,” zegt Van der Weide. 

Van der Weide geeft wel aan dat deze beleidsnotities een soort afvinklijsten vormen. En dat het daarom belangrijk is om ruimte over te laten voor de creativiteit van de ontwerper. 

“Om groene ambities waar te kunnen maken binnen bouw-/aanlegprojecten, is het bovendien van belang om zowel aan de voorkant als aan de achterkant over de groene buitenruimte na te denken: visie, beleid en ontwerpplan moeten geborgd worden tijdens de kostenramingen en realisatie. Het is zo jammer als er weinig overeind blijft van wat er in het begin is besproken doordat het idee bestaat dat groen alleen maar geld kost.” Volgens Van der Weide wordt groen vaak als sluitpost in de begroting gezien en komt soms alsnog te vervallen wanneer het budget krap wordt, ondanks alle voordelen die economisch lastig in geld uit te drukken zijn. “Wel is er duidelijk een nieuwe tendens gaande en wordt er meer gestuurd vanuit de overheid op natuur-inclusief bouwen. Dat is een noodzakelijk goed voor als we onze steden klimaat-adaptief willen maken.”

Mecanoo heeft voor de autovrije duurzame nieuwbouwwijk Holland Park West dat in 2021 van start ging samen met Boom! Landscapes het ontwerp getekend, met vanuit de visie van de gemeente veel aandacht voor biodiversiteit, klimaatadaptatie, circulariteit en energieneutraliteit. 

Senior associate en projectleider bij Mecanoo Martijn Meester vertelt over het borgen van vooraf gemaakte afspraken bij project Holland Park West: “Bij het project speelde de gemeente Diemen een belangrijke rol in de uitvraag en daarna in de controle daarvan. Tweewekelijks of maandelijks kwamen we met alle betrokken partijen, inclusief de gemeente bij elkaar in de vorm van een kwaliteitsteam. Hierin toetste de gemeente voortdurend of er aan alle eisen werd voldaan, waaronder vanaf de prijsvraag duidelijk omschreven eisen zoals percentages gevelgroen en daktuinen.”

Mecanoo heeft zich relatief vrij opgesteld bij de interpretatie van het programma van eisen. Meester: “We hebben hier en daar met alternatieven afgeweken om een goede reden en hebben ze onderbouwd. Op deze manier hebben we onze creativiteit laten zien, waar je minder goed op kunt toetsen maar die het ontwerp wel beter maken.”

Van der Weide vervolgt: “Er zijn nog stappen die we met zijn allen moeten zetten. Maar overheden wachten terecht af totdat oplossingen zich hebben bewezen. Om die reden werken we met Mecanoo veel samen met universiteiten en onderzoeksinstituten.” Een van de oplossingen die daarmee tot stand is gekomen, is het Nonohouse (no-NOX), een proefopstelling voor nieuwe en schone bouwmethoden. Ze sluit af: “Maar ontwikkelingen gaan langzaam: het bedenken van oplossingen, het maken van prototypes en het in productie nemen van een oplossing kost jaren en jaren. Desondanks zijn we op de goede weg met het slim toepassen van groen in bouwprojecten.”