Plant- en boomziekten voorkomen

De globalisering en klimaatverandering leiden ertoe dat we in Nederland meer risico lopen op plantziekten die soms verstrekkende gevolgen kunnen hebben. De bacterie Xylella vormt zelfs een dermate serieuze bedreiging dat de sector met het Ministerie van LNV en diverse gemeenten in 2022 een uitbraak simuleerde. Een daadwerkelijke uitbraak van deze bacterie zou namelijk grote economische en financiële gevolgen kunnen hebben, vanwege de verstrekkende maatregelen die dan genomen moeten worden. Wij vroegen Jaap Smit om advies. Hij is boomadviseur bij Plantkundig, curator van Trompenburg Tuinen & Arboretum en lid van de Nederlandse Dendrologische Vereniging (NDV), waar hij tevens 15 jaar bestuurslid was.

De Xylella-bacterie veroorzaakt verstopping van vaten, waardoor delen van planten kunnen verdrogen. Bij een ernstige aantasting kan de plant sterven. “Er is te weinig bewustwording van de grote risico’s die Xylella vormt.’’ De Europese Unie heeft in augustus 2020 maatregelen beschreven. In het geval van een Xylella-uitbraak moeten alle Xylella-gevoelige planten binnen een straal van minimaal vijftig meter rondom de besmettingshaard worden vernietigd. Tevens wordt er een bufferzone van 2,5 kilometer vastgesteld. Mogelijk gelden korte of langere tijd transportverboden van planten. Dat is met name voor kwekers en tuincentra een strop. De bacterie kent meer dan 350 waardplanten, waaronder veelgebruikte soorten als lavendel, maagdenpalm, druif en de eik. Het probleem is dat Xylella voor leken lastig met zekerheid is vast te stellen. Het kan meer dan een jaar duren voordat symptomen zichtbaar worden.

De bacterie Xylella is aanwezig in de hak van Italië op Corsica en de Spaanse Eilanden in de Middellandse zee. Tussen het teeltgebied waar in Italië veel planten worden gekweekt (Pistoia) en het gebied in Zuid- Italië ligt ruim zevenhonderd kilometer. “Maar er is handelsverkeer tussen de regio’s en besmetting vanuit het zuiden is niet ondenkbaar. Het is voor mij dan ook onbegrijpelijk dat er in tuincentra zoveel planten staan die net, weliswaar uit noordelijker regio’s, uit Italië zijn geïmporteerd”, zucht Smit.

Dit brengt Smit op het probleem van bewustzijn en verantwoordelijkheid. “Er zijn nog steeds groenprofessionals die niet op de hoogte zijn van de impact van een eventuele uitbraak. En het bewustzijn onder de burger zou ook moeten groeien. Stel dat iemand van zijn vakantieadres in Italië besmette stekken van de oleander of acacia meeneemt! Om risico’s op Xylella te minimaliseren, zorg ik ervoor dat planten die via mij worden toegepast niet meer dan 250 kilometer van hun toekomstige standplaats zijn gekweekt.”

Een andere vervelende ziekte is de essentaksterfte. Deze wordt veroorzaakt door een schimmel die vermoedelijk met de Fraxinus mandshurica vanuit de Himalaya is meegekomen. Bestrijding is helaas niet mogelijk. Ondertussen ligt er nog een ander gevaar uit Azië op de loer, namelijk de essenprachtkever. “Deze kever is waarschijnlijk met verpakkingshout van sierstenen geïmporteerd en heeft in de Verenigde Staten al honderden miljoenen essen gedood. Ook in Rusland en Wit-Rusland heeft de kever flink toegeslagen en ik heb begrepen dat hij nu bij de Poolse grens is aanbeland. De vraag is dus niet óf maar wannéér hij in Nederland komt. Plant dus even geen essen, behalve de Fraxinus mandshurica, want die is, mits gezond, resistent tegen essentaksterfte en de essenprachtkever.”

“Om risico’s te spreiden, is variatie belangrijk. Ga voor zoveel mogelijk verschillende soorten in je beplantingsplan. En denk vanwege de klimaatverandering ook zeker aan soorten uit zuidelijke of oostelijke landklimaten. Plantenkennis is dus eigenlijk de oplossing en daarom adviseer ik groenprofessionals om lid te worden van verenigingen zoals de NDV.”

Een jaarlijks NDV-lidmaatschap bedraagt voor bedrijven en instellingen € 66,-.
Meer informatie: www.dendrologie.nl.