‘Iepen saneren moet volgens protocol gebeuren: veiligheiden gezondheid staan voorop’

De bestrijding van de iepziekte staat weer voor de deur. De bestrijding gebeurt middels het rooien van zieke iepen volgens een secuur saneringsprotocol door Erkend Iepenaannemers. Boomrooierij Weijtmans is een van de 24 landelijk gecertificeerde bedrijven en gaat binnenkort aan de slag bij de gemeente Tilburg.

Iepziekte wordt veroorzaakt door een schimmel en verspreid door (vliegende) iepenspintkevers en ondergronds wortelcontact tussen iepen. Kees Weijtmans, eigenaar van Boomrooierij Weijtmans vertelt: ‘”De ziekte waart sinds 1918 rond in West-Europa en kon in Nederland flink huishouden omdat heel ons land vol iepen stond: iep is immers een typisch Hollandse boom, die met zijn hoge zilt-tolerantie als windscherm werd aangeplant langs velden en dijken. Met name in gebieden aan de kust stonden grote monocultuur populaties.”

Gelukkig zijn er opnieuw resistente en tolerante soorten gevonden die worden toegepast, maar er is voorgoed iets veranderd: zo massaal als voorheen worden ze niet meer aangeplant. De iepziekte lijkt inmiddels alweer een aantal jaren op zijn retour. 

“Het lijkt inderdaad zo te zijn dat er minder iepen ziek zijn, maar dat kan ook komen doordat er een stuk minder iepen dan vroeger staan. Ook kan het zijn dat iepziekte in de toekomst weer in hevigheid toe zal nemen. Daarom is het prima dat iepen aangeplant blijven worden, maar wel met mate. Eigenlijk net zoals met alles geldt,” zegt Weijtmans. “Ook afwisseling is belangrijk: plant iep binnen een divers plantverband en pas verschillende iepsoorten toe, omdat monoculturen een snelweg vormen voor ziekten en plagen.”

Boomrooierij Weijtmans is Erkend Iepenaannemer, een certificering vanuit Aequator die aantoont dat het bedrijf werkt volgens het landelijk erkende iepziektebestrijdingsprotocol. Binnen Nederland is er een selecte groep van 24 aannemers Erkend Iepenaannemer. “Wij zijn sinds 2004 Erkend Iepenaannemer, maar werkten daarvoor ook al meer dan tien jaar volgens het iepziektebestrijdingsprotocol van de Bomenstichting, waarbij de bomen eveneens geschild moesten worden,” verklaart Weijtmans. 

Zieke iepenhout moet binnen acht dagen onschadelijk gemaakt worden, zodat de iepenspintkever niet de kans krijgt om zich te vestigen tussen schors en stamhout. Tientallen jaren geleden werd ziek iepenhout regelmatig ter plekke verbrand, maar voor de veiligheid en minimale overlast wordt het nu afgevoerd. De vracht moet geregistreerd zijn en de vracht is vaak afgedekt bij langere transporten. 

“Bij het verwijderen van zieke iepen scheiden we het dunnere takmateriaal van de afgezaagde stammen,” legt Weijtmans uit. “Het takkenmateriaal wordt verzameld op ons eigen terrein, waar het wordt versnipperd. De stammen ontdoen we van de bast, omdat die een broedplaats kan vormen voor de iepenspintkever. Uit de onder de bast gelegde eitjes komen al na zes weken nieuwe iepenspintkevers gevlogen, dus je moet er zo snel mogelijk bij zijn met schillen. Het schillen van grote partijen stammen gebeurt machinaal op de zagerij. Voor kleinere partijen zetten we een schilkop op de kettingzaag in.”

Iepziekte wordt bestreden door het zo snel mogelijk weghalen van zieke iepen. Pro-activiteit is vereist, ook in het broedseizoen. “Je kunt uiteraard niet omwille van het broedseizoen zieke iepen laten staan, want dan span je het paard achter de wagen en help je in korte tijd grote stukken iepenbestand om zeep. Saneren moet, maar uiteraard wel uiterst zorgvuldig.”

Om er zeker van te zijn dat er geen broedende vogels worden verontrust of verstoort, inventariseert Boomrooierij Weijtmans de omgeving nauwkeurig voorafgaand aan het werk. “Ons bedrijf is Wet natuurbescherming niveau 1- en 2- gecertificeerd. De uitvoerders hebben Wet natuurbescherming niveau 3-gecertificeerd. Bij complexe projecten schakelen wij ecologen in van een adviesbureau.”

Iepziektebestrijding is volgens Weijtmans alleen succesvol als er gezamenlijk moeite wordt gedaan om de boomziekte terug te dringen. “Alle beheerders moeten zich verantwoordelijk voelen en meedoen. In de ’80-‘90 deden gemeenten in het grensgebied bij onze zuiderburen niets aan iepziektebestrijding. Hierdoor was het tegengaan van de ziekte in de provincie Zeeland – die vol stond met iepen – dweilen met de kraan open en staakten de Zeeuwse gemeenten en provincie hun strijd. Het gevolg was dat het Zeeuwse iepenbestand compleet werd gedecimeerd.”

Inmiddels heeft Boomrooierij Weijtmans zich ook gespecialiseerd in het saneren van esdoorns die zijn aangetast met de roetschorsziekte ofwel Cryptostroma corticale, die in 2014 voor het eerst in Nederland werd waargenomen. Het is een schimmelaantasting, waarbij de schimmelsporen luchtwegproblemen veroorzaken die zich verspreiden als professionals de bomen rooien, snoeien of verwerken. Om deze boomziekte te bestrijden en deze beroepsziekte tegen te gaan wordt het saneringsproces heel nauwgezet uitgevoerd.

Het saneren bij roetschorsziekte is een samenwerking tussen Boomrooierij Weijtmans en de Nationale Bomenbank. “De medewerkers van Nationale Bomenbank zijn gewend om met PBM’s te werken, volledig gekleed in beschermde pakken, vanuit hun expertise in de eikenprocessierupsbestrijding. Wij verzorgen de speciale machines om veilig te kunnen zagen: onze verreikers en elektrische mobiele kraan zijn uitgerust met een vernevelsysteem. Ook de versnipperaar van Nationale Bomenbank is voorzien van een nevelinstallatie. Het werken met water voorkomt dat de schimmelsporen rond gaan dwarrelen.”  

Boomrooierij Weijtmans verzorgt de afvoer van de snippers naar een centrale die ze volgens de veiligheidsregels en gezondheidsregels verwerkt.

Zoals Weijtmans eerder aanstipte, is nauwkeurige bestrijding slechts een deel van de probleemoplossing van boomziekten. “We moeten nadenken over welke soorten we waar aanplanten. Gelukkig zijn monoculturen ook echt niet meer van deze tijd: biodiversiteit is het toverwoord.”